67% lagere uitstoot Jan Ligthart door quick wins

De 40 jaar oude Jan Ligthartschool uit Zutphen voldoet al aan de eisen voor 2030 in het Klimaatakkoord. Door quick wins is de CO2-uitstoot in twee jaar tijd met 67% verlaagd. De verduurzaming is tot stand gekomen dankzij de inzet van enkele ouders, waaronder Franck Notten, en directeur Sjoerd Wassink. "Wij hadden geen flauw idee hoeveel energie er werd verbruikt. Door dat op een creatieve manier aan te pakken hebben we in alle opzichten een betere en veel leukere school gekregen." De gemeente is onder de indruk van het resultaat en maakt het mogelijk om alle scholen in Zutphen op basis van hetzelfde concept te verduurzamen.

Sjoerd Wassink werd in 2016 directeur van de Jan Ligthartschool. Franck Notten, ICT-specialist en elektrotechnicus, raakte als ouder bij de school betrokken om een aantal ICT-problemen te verhelpen. Het viel hem op dat de school erg veel energie verbruikte. Notten en Wassink besloten daar samen wat aan te doen. Eerst werd onderzocht waar de meeste energie verloren ging en vervolgens bedachten ze een plan.

Grootverbruikers beteugeld

De TL-buizen in de school verbruikten erg veel elektriciteit. Sjoerd Wassink kreeg van schoolbestuur Archipel toestemming om alle TL-buizen in de school te vervangen door LED-verlichting, maar hij moest de investering uit zijn eigen schoolbudget halen. Wassink: “Dat was wel een dingetje, want als het niet uit zou kunnen moesten we zelf voor de kosten opdraaien. Maar we zijn de uitdaging aangegaan, met de afspraak dat wij eventuele besparingen als school mochten houden. Een andere betrokken ouder heeft heel voordelig nieuwe LED-lampen gekocht en Franck heeft de oude armaturen in een vakantie omgebouwd. Met succes, want die investering hebben we in een jaar terugverdiend.”

De verwarming was een andere grootverbruiker. De kloktijden waren niet ingesteld. De kachel brandde altijd. Franck Notten: “Wij hadden het geluk dat de monteurs van de huisinstallateur open stonden voor het aanpassen van de instellingen van de ketels om het energieverbruik te verlagen.” De installatie werd waterzijdig ingeregeld, leidingen geïsoleerd, kloktijden aangepast en het stookprofiel geoptimaliseerd. Dat scheelt bijna 50% op het gasverbruik.

Notten heeft daarmee aangetoond dat installaties veel zuiniger kunnen worden afgesteld dan in de praktijk wordt gedaan. “Monteurs leren altijd dat een gebouw warmte verliest. Om het warm te krijgen springt de ketel zo laat mogelijk aan en verwarmt dan korte tijd heel intensief. Dat kost veel energie. Wij kwamen er achter dat dit gebouw heel langzaam afkoelt en dat het met een vrij lage watertemperatuur kan worden opgewarmd. Dat scheelt enorm in het gasverbruik.”

Energieverbruik steeds in de gaten houden

Hoeveel energie de school verbruikt kan prima worden gemonitord dankzij een contract dat het schoolbestuur heeft met slimmemeteruitlezen.nl. Daarmee zijn het gas- en elektriciteitsverbruik van het gebouw per dag te zien. Franck Notten maakt daar veel gebruik van. “Als eerste zijn de grote energieverbruikers aangepakt, zoals de verlichting en de gasketel. Daarna hebben we gekeken naar het restverbruik, en daarbij telkens de vraag gesteld wat er nog aan mogelijkheden lag om dat nog verder omlaag te brengen.”

Met minimalisering van het restverbruik op allerlei creatieve manieren (zie tabblad 'energieverbruik minimaliseren') zijn de energiekosten en de CO2-uitstoot nog verder omlaag gebracht. De hoofdzekering kon terug van 63 naar 40 ampère, wat een besparing van €750 per jaar oplevert. Uiteindelijk wordt er nu ten opzichte van 2016 47% minder gas verbruikt. Het nachtstroomverbruik is 34% lager en het dagstroomverbruik is met 52% gedaald.

Lokaal initiatief #schoolsparen

Terwijl de verduurzaming van de Jan Ligthartschool begin 2017 langzaam vorm kreeg besloot de gemeente Zutphen om voor elke school €10.000 beschikbaar te stellen voor verduurzaming. Sjoerd Wassink: “Wij hebben een aanvraag ingediend en van dat bedrag zonnepanelen aangeschaft. Maar andere scholen in de gemeente leken geen interesse te hebben, want er werden nauwelijks aanvragen ingediend.”

Franck Notten is als vrijwilliger ook betrokken bij WALHALLab, een snelgroeiende jongerenorganisatie voor techniek, ontwerp, bouwen en opvoeden. Er zijn allerlei mensen bij betrokken die de kinderen begeleiden: oud-politiemensen, machinebankwerkers, gepensioneerde zakenmensen, etc. Via de gemeente kwam het verzoek of Franck met deze organisatie ook de andere scholen in Zutphen kon helpen. In maart 2019 is eerst een pilot gedraaid, waarbij de Lea Dasbergschool werd verduurzaamd. Na de evaluatie van dat project werd besloten ook andere scholen te gaan helpen met verduurzamen, onder de naam WALHALLAb #SchoolSparen. "Het doel is om hetzelfde wat we bij de Jan Ligthartschool hebben gedaan voor die €10.000 van de gemeente ook op andere scholen uit te voeren, maar dan zoveel mogelijk samen met kinderen. Dat is een groot succes aan het worden.”

Veel scholen hebben al interesse getoond in het project #schoolsparen. Voor de zomervakantie van 2019 zijn er al vier scholen verduurzaamd. Deelname houdt in dat Franck Notten namens WALHALLab de gebouwen onderzoekt en in overleg met de installateur de school adviseert wat er allemaal aan de installaties moet worden aangepast. Samen met de leerlingen wordt er een projectdag georganiseerd. Tijdens die dag wordt alle verlichting in het schoolgebouw omgebouwd naar LED en worden alle verwarmingsradiatoren geïsoleerd. Dat wordt uitgevoerd door leerlingen uit de groepen 6, 7 en 8, onder begeleiding van vrijwilligers van WALHALLab en enkele bedrijven.

Alleen maar winnaars

De verduurzaming van de scholen wordt bekostigd uit de €10.000 van de gemeente. Franck Notten vindt het een project dat eigenlijk alleen maar winnaars kent. “Ten eerste gaat het energieverbruik van de scholen flink omlaag. Maar het is ook ontzettend leuk om te zien dat de leerlingen heel enthousiast zijn en geïnteresseerd raken in techniek. Sommigen gaan zelfs – nadat hun eigen school is verduurzaamd – mee naar de volgende school die we onder handen nemen. Daar leren ze aan de leerlingen op die school hoe ze de TL-bakken moeten ombouwen naar LED. Dus helemaal volgens het principe train de trainer.”

In bovenstaande praktijkcasus is invulling gegeven aan 8 van de 10 maatregelen waarmee scholen aan de slag kunnen. Voor een volledig overzicht van de tips wordt verwezen naar www.scholenbesparenenergie.nl.